Opruimen

Het regent vandaag weer en dat nodigt opnieuw uit tot opruimen. Dit keer wil ik een duik nemen in mijn tastbare papieren, nu de overtollige digitale documentjes uit mijn pc verwijderd zijn. Ik blaak niet van zin daarin want een duik in die papieren betekent ook dat herinneringen zullen bovenkomen aan het verleden.

Ik kom van alles tegen. O. a. diploma’s van mijn kinderen en rapporten van school. En mijn eigen diploma’s. De diploma’s bewaar ik. Er is veel meuk. Garanties van dingen die lang geleden zijn aangeschaft. Overzichten van belastingen en huurverhogingen die al lang niet meer bewaard hoeven te worden. Maar ook vind ik belangrijke papieren, waarvan ik weet dat ik ze moet bewaren. Dat zijn er niet veel.

Ik ben heel blij met de digitalisering van al mijn post. Ik zie het als een bevrijding uit de papieren rompslomp van de vorige eeuw. Daarnaast besef ik wel dat we daarmee afhankelijk zijn van het voortbestaan van elektriciteit en internet. Veel is nu virtueel, zelfs geld. Maar handig is het wel. Ik geniet ervan zolang het allemaal goed werkt.

Het leven

Vandaag is het een regenachtige dag en die leent zich uitstekend voor activiteiten binnenshuis, zoals opruimen. Vandaag ging ik opruimend langs mijn documenten op de pc om te zien welke documentjes of hele mappen ik in de digitale prullenbak kon laten verdwijnen. Hierna ben ik van plan om ook een keer alle papieren documenten die ik bewaarde en die niet meer nodig zijn weg te gooien in de papierbak. Maar vandaag dus eerst even een duik in mijn digitale documentjes. Ik gooi heel wat documentjes in de digitale prullenbak. Zoals het hele ellendeverhaal rond de erfenis van wijlen mijn moeder, iets om maar liever voorgoed uit mijn geheugen en dat van de pc te laten verdwijnen. Al doende kom ik van alles tegen. Sommige documentjes trekken mijn aandacht, zoals het volgende met de titel ‘leven’:

“Het leven is een reis door de tijd”, zegt hij. “Je komt op kruispunten en moet je richting bepalen, elke minuut, elke seconde. En elke weg leidt weer naar een nieuw punt, waarop je moet kiezen. De keuzes die je maakt bepalen je leven. Er is geen terug, alleen vooruit”. “Heb je een advies voor mij?”, vraag ik hem. “Wees als een boom die altijd groen blijft in zomer en winter. Klaag nooit en zeg niet ‘waarom’, wees voortdurend dankbaar.”

Ik heb geen idee waar deze tekst vandaan komt. Is het de beschrijving is van een droom die ik had, een citaat uit een boek of een advies dat ik werkelijk heb gekregen van iemand of heb ik mezelf dat advies gegeven al typend? Kennelijk vond ik het in ieder geval zo belangrijk dat ik het wilde noteren en bewaren. In ieder geval vind ik het fijn om nu dit korte tekstje tegen te komen.

In het gegeven advies herken ik een soefi-gedachte die van mijn leermeester Sheikh Nazim zou kunnen zijn of van zijn leermeester grandsheikh Abdullah ad Daghestani. Laatstgenoemde sprak van de boom die altijd groen blijft en hij zei ook dat het niet goed is om ‘waarom’ te zeggen tegen gebeurtenissen die je overkomen, maar dat het beter is alles te zien als een gift van Allah waarvoor je dankbaar kan zijn. Ik vind het een mooie levensles, die ik ook in andere oosterse filosofieën ben tegengekomen.

In het westen zouden we in het kort kunnen zeggen. ‘Accepteer moedig wat het leven je biedt en kijk telkens opnieuw ter plekke wat de je het beste kan doen of zeggen. Kies bewust en blijf moed houden. En niet zeiken’.

Religie

Vanmorgen kwam aan de ontbijttafel godsdienst ter sprake en hoe dat een maatschappelijke cultuur beïnvloedt. We hadden het over gastvrijheid en hoe ik die mis in Andalusië. Toen we een keer in Arrahal waren, het dorp waar Ahmad geboren en getogen is, liet Ahmad mij het huis zien waarin hij was opgegroeid. We kwamen toen zijn overbuurvrouw tegen die hij zijn hele leven gekend heeft. Ze maakten een praatje op straat en vervolgens liet de vrouw ons trots haar huis zien. Dat was vreemd voor Spanje, want in Spanje plegen mensen elkaar niet uit te nodigen in hun huizen. Ze ontmoeten elkaar veelal in de talrijke bars. Het is zeldzaam dat iemand die géén familie is een kijkje wordt gegund in het huis van een ander.

De vroegere buurvrouw liet ons dus haar hele huis en patio zien, maar ze bood ons niets aan, nog geen glas water, terwijl ze wist dat we vanuit Malaga waren komen rijden, wat meer dan 200 km zuidelijker ligt. Ik verbaasde me daarover.

‘Dat is zo anders in Pakistan,’ zeg ik tegen Ahmad. ‘Daar is een gast bijna een heilige. Hij wordt met open armen ontvangen. Mensen delen hun laatste eten en staan zo nodig hun bed af en slapen zelf op de grond, als de gast maar niets te kort komt. In de islam staat gastvrijheid hoog in het vaandel’.

‘Volgens mij is dat gebrek aan gastvrijheid niet de typisch Andalusische cultuur,’ zegt Ahamd, ‘maar is dit opgelegd door het katholicisme. Hetzelfde is het geval in Italië. Daar is men ook niet gastvrij voor mensen buiten de familie’. ‘Maar in Griekenland zijn (of waren ze in ieder geval) wel heel gastvrij, zeg ik. ‘Ook daar is men katholiek, maar orthodox en niet rooms. Dat is weer een heel andere cultuur.’ ‘Ja inderdaad,’ zegt Ahmad. ‘Ik ben er steeds meer van overtuigd dat religie, zodra het een machtsbolwerk wordt, steeds meer een hoeveelheid van beperkende en benauwende regels wordt, die mensen verstikken.’ ‘Dat is zo en dat zie je in alle godsdiensten gebeuren,’ zeg ik, ‘en vandaar dat zoveel mensen zich afkeren van elk geloof. Eigenlijk is hetzelfde nu ook aan het gebeuren in de islam. Er zijn een aantal intolerante en liefdeloze imams die mensen bang maken in de moskeeën.’ ‘Bij het ontstaan van de islam was de islam een spirituele realiteit zonder naam en nu is het een naam zonder spirituele realiteit,’ zegt Ahmad. ‘Mooi gezegd,’ antwoord ik.

En dan begin ik over mijn Marokkaanse buurvrouw die laatst aan mijn deur kwam om iets te bespreken over de glazenwasser. Zij vertelde me dat ze met vakantie ging naar Marokko en had het over de betaling van de glazenwasser terwijl zij weg zou zijn. ‘Eigenlijk zouden we hadj gaan doen,’ zegt ze spijtig, maar met alle voorwaarden die men nu stelt en hoe ingewikkeld het is om erheen te mogen was het hun dit jaar niet gelukt toegang te verkrijgen en aangezien ze wel al vakantie hadden genomen gingen ze nu naar Marokko. Ik zei haar dat ik het jammer vond voor haar dat de hadj niet doorging en vertelde dat ik hadj gedaan had in 1999, toen het nog niet zo ingewikkeld was om dat te regelen. Ze was verbaasd. Daar stond zij met haar hoofddoek en keek me aan, terwijl ik daar stond in mijn spijkerbroekie en misschien wel met korte mouwen. ‘Dus je bent eigenlijk hadji,’ zei ze vol ontzag, alsof het een titel betrof of een diploma van goed gedrag. (NB Ik weet dat sommige moslims veel respect hebben voor mensen die hadj hebben gedaan, omdat dit gezien wordt als een soort wedergeboorte, maar voor mij betekent het feit dat iemand die op hadj gaat alleen dat deze het geluk heeft de gelegenheid ervoor te hebben en het geld ervoor over heeft.) Naar haar gezicht kijkend zeg ik: ‘Ik zie er niet zo uit en dat weet ik wel, maar ik wil niet opvallen’. ‘Dat is ook goed,’ haast zij zich te zeggen.

Ik weet dat met name in mijn buurt veel mensen een statement maken dat ze moslim zijn door bepaalde kleding te dragen. Ik heb ook een tijd in mijn leven een hoofddoek gedragen en wijde bedekkende kleding. Ik meende toen (en dat had ik vooral van ‘horen en zeggen’ van de moslims in mijn omgeving) dat dit goed zou zijn en ik ben een pleaser die alles zo goed mogelijk wil doen. Maar na het herhaaldelijk lezen van de Koran in diverse vertalingen heb ik geen bewijs kunnen vinden van de noodzaak van een hoofddoek of wijde kleding voor een vrouw of man. Ik meen dat het vooral gaat om een verzameling ethische regels die universeel zijn en feitelijk in vrijwel alle godsdiensten hetzelfde zijn en zelfs buiten een godsdienst voor elk logisch denkend mens vanzelfsprekend. Dat ik koos voor de islam om mijn religieuze gevoelens vorm te geven is met name omdat ik ontroerd werd door het lezen van de Koran en dat de islam geen paus kent of andere tussenpersoon tussen mij en de Almachtige. Dat imams nu optreden als experts en mensen schrik aanjagen met donderpreken, die hel en verdoemenis als afschrikmiddel gebruiken om allerlei regels aan mensen op te dringen vind ik jammer. Hetzelfde gebeurde en gebeurt nog in de de kerken.

Het boerenbestaan in de vorige eeuw

Dat een boer van nu niet te vergelijken is met de boeren uit mijn kindertijd wist ik wel. Toen ik vroeger een tijd in Vught woonde en ook later in Duitsland en op de vliegbasis Deelen zag ik veel kleine boerenbedrijfjes, met zowel vee als landbouw. Ik speelde veel met kinderen van die boeren. Nu zijn boeren zakenmensen met veel vee of enorme lappen landbouw, al dan niet in kassen. Het lijkt niet meer op de boerderijen zoals ik die kende in mijn jeugd en een boer met paard en wagen zie je ook niet veel meer, terwijl dat vroeger een gewoon straatbeeld was.

Zo is dat ook in de rest van Europa en dus ook in Spanje.

Ahmad heeft een wat kromme rug. Als hij rechtop staat vormt zijn lichaam geen rechte lijn, maar zie je dat zijn rug in een lichte boog staat. Dat heeft een reden. Hij werkte vanaf jonge leeftijd met zijn vader, zijn broer en andere familie op het land. Dat land lag 14 kilometer van hun huis. De weg erheen en terug legde hij af op een muilezel of per fiets. Als kleine jongen werkte hij alleen buiten de schooltijden mee, maar vanaf zijn 14e jaar ging hij niet meer naar school maar werkte hij dagelijks op het land. Het werk was zwaar en hij moest daarbij veel in voorovergebogen houding werken. Omdat hij op dat moment nog in de groei was is zijn rug hierdoor wat krom gegroeid. Na het werken op het land deed Ahmad veel ander werk, zoals in de bouw, in fabrieken, op een schip, in restaurants en als tuinman. In dat laatste beroep behaalde hij enkele diploma’s, zodat hij uiteindelijk als ‘functionario’ (ambtenaar) een aanstelling kreeg in dat beroep. Als hij terugkijkt op zijn leven en al het werk dat hij gedaan heeft om als ‘ongeschoolde’ brood op de plank te krijgen en al zijn kinderen te laten studeren, dan kijkt hij met heimwee terug op het werk in de campo in zijn jeugdjaren. Hoe zwaar het werk ook was in ondraaglijke hitte of gure kou, hij was met geen enkel werk zo gelukkig als met de het boerenwerk dat hij verrichtte tot 20jarige leeftijd. Soms bleef hij slapen op het land onder de blote sterrenhemel en op die momenten voelde hij zich volmaakt gelukkig. Ook nu nog zie ik dat Ahmad enorm geniet van de natuur en alles wat groeit en bloeit.

olieverf op hardboard (15 x 20) Ik maakte dit schilderijtje in 2019, waarbij ik me voorstelde dat Ahmad zo terugkeerde van het werken op het land. Hij herkende zichzelf er wel in.

Gisteren stuurde Ahmad’s zus hem twee oude filmpjes die het werk op het land afbeeldden in de vorige eeuw. Omdat de filmpjes haar herinnerden aan haar jeugd. Ahmad vond de filmpjes ook leuk en liet mij enthousiast zien hoe hij het zelfde werk deed als de mensen op dat filmpje. Hij heeft de filmpjes aan elkaar geplakt en naar mij toegestuurd. Ik heb ze op YouTube gezet om ze hier te kunnen delen.

Achter de maskers

Mensen presenteren zich niet altijd zoals ze zich werkelijk voelen. Dat is niet gek maar logisch. Als je je om wat voor reden ongelukkig of bezorgd voelt kan je dat niet overal etaleren. Je moet bijvoorbeeld naar je werk, waar je privéproblemen moet achterlaten omdat je anders je werk niet naar behoren kan doen. Of je ontmoet andere mensen die je niet wilt opzadelen met je sores. Het is op zich ook niet verkeerd om je problemen en zorgen ‘binnen’ te houden. Want behalve dat je de ander niet belast geef je dan ook jezelf wat lucht en je kan door de afleiding van datgene wat je aan het doen bent of meemaakt afstand nemen van je zorgen. Dat kan het gevolg hebben dat je de zorgen later met een frissere blik in een ander licht ziet en deze daardoor beter aankan.

Maar men kan ook te ver doorslaan in het verbergen van zijn werkelijke gevoelens. Zoals op media als instagram, facebook en tiktok (enz.), waar mensen een perfect plaatje van zichzelf presenteren. De mensen die dat lezen of zien krijgen dan een vertekend beeld van die mensen en dat beïnvloedt hun werkelijkheid. Ze kunnen dan gaan denken dat zij de enigen zijn met een leven dat minder succesvol en gelukkig is. Ook op feestjes en andere gelegenheden waar mensen samenkomen plegen mensen een al te positief beeld van zichzelf en hun leven te presenteren, al dan niet geholpen door een flinke slok op of een andere drug.

Toch heeft vrijwel iedereen behoefte aan een plek waar hij echt zichzelf mag zijn, met al zijn beperkingen en problemen. En ieder heeft weleens behoefte aan een luisterend oor. Dat oor kunnen mensen bieden die wat betreft hun leven in rustig vaarwater verkeren, zoals de oudere mens. In het kolkende en bruisende leven van alledag met alle mooie momenten, maar ook problemen en zorgen en angsten, kan de oudere mens een praatpaal zijn voor de jongere mens.

Daarom zeg ik: schrijf de oudere mens met zijn fysiek zwakker wordende lichaam niet af in onze maatschappij. Zij kunnen nog een belangrijke rol spelen in het leven van jongeren, omdat zij tijd hebben om te luisteren.

Interviews met 100 jarigen

Dat is een wekelijks terugkerende rubriek in de Volkskrant die ik heel graag lees. De 100 jarigen zijn stuk voor stuk flinke mensen met een goede gezondheid. Anders waren ze niet zo oud geworden. Ik vind het interessant om te lezen hoe hun levens in grote lijnen zijn verlopen, maar waar ik het meest van geniet zijn de wijsheden die ze hebben opgedaan in hun lange leven. Zij hebben ruim de tijd gehad om te reflecteren op hun eigen handelen en dat van anderen. En veel van deze ouderen komen tot uitspraken die ik bewonder en die me bijblijven.

Zo zegt een dame dat het geen geen zin heeft om je gelijk te halen bij een ander, als je het niet eens bent. ‘Laat de ander maar zegevieren’, zegt ze hierover en dat vind ik een goede conclusie.

Een ander zegt dat als je een rustig leven wil leiden het verstandig is om de gebeurtenissen te nemen zoals ze komen en daar dan het beste van te maken. Dat het geen zin heeft om tegen dingen in te gaan. Zoals mijn leermeester, sheikh Nazim, ook placht te zeggen: ‘Probeer niet tegen de stroom in te roeien. Als je eenmaal op een boot zit is het verstandig gewoon mee te varen in de richting waarop de boot gaat’. Je kan in je eentje de boot niet laten keren en overboord springen is ook niet verstandig, denk ik daar dan bij. Zoveel energie wordt verspild in het je zinloos afzetten tegen de gebeurtenissen zoals ze plaats vinden. Het advies luidt: je neerleggen bij dingen die je niet veranderen kan en je best doen om dingen die je wel kan veranderen te veranderen en daarbij in staat zijn om het onderscheid te zien.

Een andere uitspraak die ik heb onthouden van een honderdjarige is dat het geen zin heeft en ook niet verstandig is een ander te willen veranderen. Accepteer liever een persoon zoals die is. ‘De verandering van een persoon is ook niet altijd een verbetering.’ voegde zij eraan toe en dat vind ik ook een mooie wijsheid. En de enige die je actief veranderen kan ben je natuurlijk zelf.

Een andere honderdjarige constateert dat vrijwel overal mensen verdiept zijn in het kijken op hun telefoonscherm. Hij merkt op dat ze daarbij vaak verdrietig kijken. Hij ziet ook om zich heen dat mensen steeds meer mooie spullen willen hebben en dat de salarissen er ook naar zijn om die te kunnen aanschaffen. Hij zegt: ‘verhoog de salarissen niet, maar verlaag ze juist’. Zodat mensen niet meer zoveel kunnen kopen en eenvoudiger gaan leven. Dat zou ook vanzelf goed zijn voor het herstel van onze natuurlijke leefomgeving. Ik begrijp zijn hartenkreet, maar ik weet ook dat het een utopie is dat we nu nog zouden teruggaan naar een eenvoudiger leven zonder de luxe die we gewend zijn. Dit is niet in het belang van grote ondernemingen en de aandeelhouders daarvan, die er juist belang bij hebben dat mensen steeds meer gaan consumeren. Zij hebben een grote invloed op de media en sporen mensen aan om te blijven verlangen naar meer en meer materiële zaken.

De mensen van nu zijn als schapen die in die materialistische richting gedreven worden, veelal zonder het te beseffen. De schermen waarop zij kijken geven aan waarnaar zij dienen te verlangen.

Video van Ahmad, een compilatie van video’s van anderen

Hij stelde een video samen van video’s die hij vond, video’s die zijn visie op de voorgeschiedenis van Al Andalus bevestigen, in het Spaans en met een Engelse ondertiteling. De video heeft hij gedeeld met de makers van de film “Children of Al Andalus’. Zij waren er blij mee en hebben de video op hun beurt gedeeld met een andere professor in de geschiedenis.

Ik deel hem hier voor de lezers die eventueel geïnteresseerd zijn.