Die behoefte hebben wij allemaal, mens en dier. In mijn studie las ik over experimenten met jonge aapjes. Ze kregen allemaal voldoende eten en drinken om te groeien, maar een deel van de aapjes kreeg daarnaast nog lichamelijk contact met de moeder, wat normaal is, en een deel van de aapjes kreeg dat niet. Zij kregen hun flesvoeding van een ‘surrogaatmoeder’, een ijzeren frame waaromheen wat zachte  stof was gewikkeld. Een ander deel kreeg de melk van het ijzeren frame zonder zachte stof. Je kan het al raden. De aapjes met de echte moederliefde waren het beste af. Zij ontwikkelden zich normaal tot zelfverzekerde, blije apen. Het slechtst af waren de aapjes die geen enkele zachtheid ondervonden, zelfs niet van een lap stof. Zij vertoonden op hun weg naar volwassenheid gedragsstoornissen en antisociaal gedrag.
Met dit dieronvriendelijke experiment werd aangetoond hoe belangrijk lichamelijke warmte en tederheid is voor een gezonde ontwikkeling bij apen. Ook bij mensen is aangetoond dat lichamelijk contact belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Mede om deze reden wordt borstvoeding aanbevolen, omdat dit automatisch een lichamelijk contact waarborgt tussen moeder en kind tijdens de voeding.
Ik heb al mijn kinderen gedurende hun eerste twee levensjaren borstvoeding gegeven, wat in onze maatschappij vrij uitzonderlijk is. Hierdoor hebben mijn kinderen hopelijk een flinke dosis lichamelijk contact met mij gehad. Ik was geen knuffelaar. Kan me wel herinneren dat ik hen regelmatig over hun ruggetjes aaide, waarschijnlijk omdat ik zelf voortdurend rugpijn had van vermoeidheid in die tijd.
Ik ben geen knuffelaar, omdat ik zelf een van lichamelijk contact gedepriveerd ‘aapje’ was. (mijn stiefvader noemde ons snotapen, neetoren dan wel apekoppen) Mijn moeder zorgde wel voor ons en voorzag ons van heerlijk eten, maar knuffelen was er niet bij. Mijn moeder op haar beurt werd ook niet veel geknuffeld tijdens haar jeugd. Zij werd in Nederlands Indië grotendeels opgevoed door de nani, de baboe en de jongos, terwijl haar vader veel aan het werk was en haar moeder aan het bridgen was met haar vriendinnen.Van onze stiefvader hoefden we enige tederheid al helemaal niet te verwachten. Hij gaf ons een militaristische en spartaanse opvoeding.
Ook in mijn eerste twee huwelijken leerde ik niet wat tederheid was in de vorm van lichamelijk contact of een knuffel. Elke toenadering van mijn eerste twee echtgenoten betekende alleen maar seks.
Pas nu leer ik wat tederheid is van mijn lieve schat, mijn derde en beste echtgenoot. Ook mijn kinderen hebben zich, ondanks hun wat tederheid aangaat nogal houterige moeder, ontwikkeld tot knuffelige en tedere personen. Dat is voor mij heel wonderlijk. Ze verzekeren mij dat ze altijd mijn liefde voor hen hebben gevoeld..
Laatst las ik een stukje in de kranten over ouderen en gehandicapten die vaak tederheid en lichamelijk contact van dierbaren moeten missen als ze in een instelling worden verzorgd. Helemaal schrijnend is het wanneer een ouder echtpaar van elkaar gescheiden wordt, omdat één van hen naar een zorginstelling moet, aangezien de ander hem of haar niet kan verzorgen. Dan slapen ze niet meer samen en leven ze niet meer samen, wat heel tragisch is.
Ik ben momenteel mank en loop met een stok. Gelukkig is Ahmad nog sterk, al heeft hij een ontstoken oog. We redden het samen en geen van ons hoeft nu naar een verpleeghuis. Ahmad leert me wat tederheid is en laat me zien dat een man je ook wel eens kan aanhalen zonder direct seks te willen. Ik leer langzaam mijn opgebouwde pantser af te leggen en me open te stellen voor tederheid, om die toe te laten en te beantwoorden. Ik besef dat dit belangrijk is in mijn leven als nooit tevoren.

Het ging zo goed met mijn revalidatie. Ik liep al heel aardig en ik durf alweer te fietsen. Maar……ik heb dom gedaan! Ik liep weer eens te hard van stapel. Ik liet mijn stok grotendeels in een vergeten hoek liggen en liep het grootste deel van de dag zonder enige steun. En verder was ik uiterst gedisciplineerd in het uitvoeren van mijn dagelijkse oefeningen. Maar daarin kun je ook te ver gaan! Eén van de fysiotherapeuten had me al gewaarschuwd. Je kunt het proces van herstel niet versnellen, maar je moet het tijd geven. Daar ging ik in de fout. Ik ging bij het uitvoeren van de oefeningen net iets verder dan ik aankon, zoals ik vroeger gewend was tot het uiterste te gaan in de sportschool. Maar bij revalidatie moet je dat helemaal niet doen. Daarbij moet je echt letten op je lichaam en alleen die oefeningen veel doen die het te revalideren lichaamsdeel versterken. En niet over je pijngrens heengaan daarbij. Dat heb ik dus wel gedaan en daarom moest ik het de afgelopen dagen bezuren. Pijn in mijn heup en lies en totaal niet meer kunnen lopen zonder stok. Ik werd daar moedeloos van. Nog net niet helemaal terug bij af, maar bijna wel!
Vannacht masseerde ik mijn keiharde spieren in het te revalideren lichaamsdeel en bedacht ik me dat ikzelf de grootste deskundige ben van wat mijn eigen lichaam op elk moment behoeft en dat ik daarnaar ook moet luisteren. De fysiotherapeut geeft richtlijnen en mogelijkheden voor herstel, maar het is aan mij oom te letten op de signalen die mijn lichaam mij geeft aangaande welke oefening voor mij wel en niet nuttig is en hoe ver ik daarin moet gaan. Je kan bijvoorbeeld uitstappen met kleine stappen of met enorme stappen, waarbij je knieën bijna de grond raken. Die enorme stappen heb ik zelf verzonnen, overmoedig als ik was geworden door mijn voorspoedige vooruitgang. Met heimwee naar mijn hoogtijdagen op de sportschool van weleer. Een domme fout, die ik nu moet bekopen met pijn in mijn lies en overspannen dijspieren.
Vandaag pakte ik het anders aan. Een wandeling in de ochtendzon met stok en steunzolen voor mijn hallux valgus. Vervolgens wat fietsen op de fiets in de fysiopraktijk en lopen op de lopende band.
En daarna even genieten van het zonnetje in mijn achtertuin.

Wij wonen in een multiculturele wijk en daar ben ik blij om. Ik houd ervan om mensen van diverse pluimage bijeen te zien. Het is de toekomst, althans daarnaar verlang ik. Dat de grenzen, willekeurig door mensen vastgesteld, vervagen en op den duur verdwijnen en we elkaar allemaal gaan zien als (mede)mensen.
Afgelopen zondag was er een bijeenkomst om de multiculturaliteit van Den Haag te vieren in het Atrium van het stadhuis van Den Haag……

O Allah/God, ik dank u dat al mijn kinderen zich ontwikkeld hebben tot goede en liefdevolle mensen, ondanks hun jeugd, die niet altijd gemakkelijk was.
Ik dank U dat ik een lieve man naast me heb met wie ik veel kan delen, misschien wel alles.
Ik dank U dat ik uiteindelijk liefdevol afscheid heb kunnen nemen van mijn moeder en van mijn vader, ook al had ik geen goede of helemaal geen relatie met hen tijdens de rest van hun leven.
Ik dank U dat U er altijd voor hebt gezorgd door Uw wonderbaarlijke tussenkomst dat lelijke plannen die mensen met mij hadden verijdeld werden.
Ik dank U dat ik elke dag eten heb en een warme plek om te slapen.
O Allah/God, geef me de kracht om tegenslagen en pijn hier of daar te accepteren en te verdragen, want alles komt van U en U bent de beste Plannenmaker en de Alwijze.
O Allah/God, verlicht als het U belieft het lijden van alle mensen en dieren op de wereld. Geef hen het licht van Uw oneindige  troost. Want U alleen bent de Trooster.

Duurt wel een half uurtje, dit filmpje. Voor de echte liefhebber, dream away…..

Dat doen we allemaal wel eens in ons leven. Ik trouwde en scheidde bijvoorbeeld twee keer voordat ik mijn huidige echtgenoot ontmoette. Hij geeft me alle liefde die ik niet heb gehad in mijn jeugd en tijdens mijn eerdere twee huwelijken. De vraag voor mij is nu: ben ik na zoveel misère en verraad nog in staat de liefde te beantwoorden met evenveel liefde of ben ik verhard? Ik doe mijn best om hem de liefde te geven die hij verdient.
Mijn vader zocht ook liefde gedurende zijn leven (wie niet?). Hij zette daarbij steeds  zijn zinnen op een vrouw.
Toen hij terugkwam uit krijgsgevangenschap, kreeg hij te verwerken dat zijn verloofde niet op hem gewacht had zoals beloofd. Zij was een relatie begonnen met een Canadees en vertrok met hem naar Amerika. Daar is mijn vader naar eigen zeggen nooit overheen gekomen, want zij was de liefde van zijn leven. Zijn hele leven lijkt echter alsnog in het teken te hebben gestaan van een zoektocht naar een lieve vrouw die voor hem een maatje kon zijn. Zo begon hij een relatie met mijn moeder, die hem eveneens bedroog. Toen hij haar alsnog aanbood bij haar te blijven om samen met haar mijn broer en mij groot te brengen, sloeg mijn moeder dit aanbod af. Nee, zij wilde mijn broer en mij opvoeden met mijn stiefvader. En mijn vader trok zich terug uit haar en ons leven (helaas voor ons). Vervolgens trouwde mijn vader met een Duitse vrouw, die volgens hem erg lief en begripvol was. Zij kregen geen kinderen. Ik weet niet of dat een bewuste keuze was. Helaas overleed deze vrouw na een dertigtal jaren en mijn vader ging weer op  zoek naar een maatje. Hij zag een vrouw op straat die hij aansprak en met haar kwam hij tot een zakelijke overeenkomst. Zij zou hem gezelschap bieden in een lat-relatie in ruil voor zijn geld. Met deze vrouw had mijn vader wederom een relatie die ongeveer 25 jaar duurde. Totdat deze relatie jammerlijk eindigde met een grote ruzie. Als ik mijn vaders agenda erop nasla, waarin hij notities maakte van de gebeurtenissen van alledag, dan zie ik de zorg en liefde voor deze vrouw weerspiegeld in zijn notities. De notities waren met name een verslag van hoe het met de ander ging. Had zij een goede of slechte dag en hoe ging het met haar gezondheid? Dat hield mijn vader bezig. En verder wat notities over krantenberichten en hoe zijn eten gesmaakt had. Want lekker eten was duidelijk een genoegen dat mijn vader zichzelf gunde. De kookkunst van een vrouw was dan ook belangrijk voor hem.
Mijn vader leeft niet meer. Ik maak de balans op. Bij zijn crematie waren weinig mensen aanwezig van zijn grote familie. Een zus en twee neefjes. Mijn vader beklaagde zich vaak dat zijn 7 broers en zussen op één na gestorven waren, evenals zijn vroegere collega’s en vrienden. Wat mij dan opvalt is een gebrek aan interesse van mijn vaders kant voor de kinderen van zijn broers en zussen (evengoed familie!) en last but not least zijn eigen kinderen en kleinkinderen. Vanaf 1993 heb ik achter mijn vader aan gelopen (‘Hallo, hier ben ik, je dochter met wie je nog jaren van liefde en gezelligheid kan delen’). Maar eerlijk is eerlijk, mijn vader stond zichzelf niet toe om voor mij open te staan, laat staan voor mijn kinderen. Hetzelfde is naar mijn idee gebeurd met de kinderen van zijn broers en zussen. Hij heeft met hem evenmin een band willen opbouwen. Hij richtte zich 100 % op een vrouw met wie de relatie klapte na vele jaren, naar mijn indruk door opgekropte spanning en ergernis aan weerszijden. Geen van beiden had echter eerder de moed een punt te zetten achter deze relatie door wederzijdse afhankelijkheid.
Mijn vader wedde zijn hele leven op één paard, een maatje in de vorm van het gezelschap van een vrouw. Hij richtte al  zijn aandacht en liefde op de persoon met wie hij een relatie had. Verwaarloosde daarbij mogelijk de contacten die hij daarnaast had kunnen hebben.
Wat me daarbij helemaal triest maakt is dat hij op die manier veel liefde heeft moeten missen die hij had kunnen hebben als hij zich er maar voor had opengesteld. Wat de liefde tussen hem en mij betreft is dat pas gelukt kort voor zijn sterven. Eveneens heeft hij pas in de maanden voor zijn sterven mogen ervaren dat onvoorwaardelijke liefde niet gekocht kan worden, maar spontaan wordt gegeven. Zijn lieve buren zijn in de laatste jaren van zijn leven een zonnetje voor hem geweest en hebben hem de warmte gegeven waar hij zijn hele leven naar zocht. Liefde is niet te koop, maar zetelt in het hart van mensen…..

Zo trots als ik was in het ziekenhuis in Spanje, toen ik voor het eerst weer op mijn voeten stond na het ongeluk en mijn eerste stapjes zette achter de rollator, zo trots was ik vandaag. Ik fiets al een tijdje op een hometrainer in de fysiopraktijk, maar vandaag wilde ik het ook proberen voor het echie. ‘Het moet kunnen,’ zei ik tegen de echtgenoot, maar hij maakte zich nog wat zorgen. Hij keek mijn remmen na en pompte mijn banden op en daar ging ik. Eerst een rondje om ons huizenblok. Dat ging goed. En toen ging het achter elkaar (want we fietsen niet meer naast elkaar) naar de Action voor vetbollen en nootjes voor de vogels. In de Action liep ik zonder stok, zo trots als een pauw.
Ach, het leven is goed als je ontdekt dat er genezing optreedt na een nare val. Ik blijf nog wat angstig en voorzichtig. Weet dat ongelukken zich schuil houden in kleine hoekjes. Lees een ellendig verhaal in de krant van een fietster die een been moet missen na een aanrijding. Een jongere vrouw dan ik, die in één klap gehandicapt is voor het leven en haar beroep niet meer kan uitoefenen. Het leven kan zo wreed zijn. De ellende in de wereld is eindeloos. Ik tel mijn zegeningen. Halleluja……..alhamdulillah.

Mensen roepen blij verrast dat ik al aardig gerevalideerd ben, als ze mij zien lopen met stok of zonder stok, waarbij ik nog wel enigszins waggel. De fysio, de chirurg, familieleden…..allemaal reageren ze positief. Het is waar. Het gaat een stuk beter dan zes weken geleden, maar alleen ik kan voelen dat ik er nog lang niet ben. Pijn herinnert me er regelmatig aan dat ik met schroeven in elkaar geknutseld ben en dat mijn rechterbeen nog altijd wat meer naar binnen gedraaid is. Ik train me het schompes.
De chirurg constateerde geen beenlengteverschil meer, maar herinnerde me er wel aan dat in sommige gevallen een tweede operatie nodig is om de schroeven te verwijderen. Bij een enkele geluksvogel hoeft dat niet, omdat het lichaam zich bij hun aanpast aan de schroeven. Ik hoop natuurlijk dat ik tot die laatste groep zal behoren.
Te meer daar ik waarschijnlijk ook nog geholpen moet worden aan de hallux valgus in mijn linkervoet (die nog niet geopereerd is). Ik heb de laatste maand last gekregen van deze voet, waarschijnlijk door de voet meer dan normaal te belasten. Dus die operatie zit er ook nog aan te komen. Maar dan moet natuurlijk eerst die heup genezen zijn (daar staat een half jaar tot een jaar voor).
Ik moet 13 februari naar de orthopedist voor die voet. Ik moest daarvoor een formulier invullen. Een vraag was of ik eerder was geopereerd en waaraan. Ik had niet genoeg ruimte op het formulier om alle operaties in mijn leven in te vullen. Daarom vulde ik een kleine selectie in.
Ik voel me de laatste tijd moedeloos. Alsof ik alleen maar operaties onderga en daarvan moet herstellen. En mijn lieve echtgenoot tot last zijn. Ik vind dat moeilijk. Zou me liever terugtrekken in een hoek als ik pijn heb of ergens last van heb.
Een andere reden van mijn verdriet om de vergankelijkheid van alles…..

Ik heb zin om te huilen, maar ik houd me in. Omdat ik weet dat als die kraan eenmaal open gedraaid wordt, dat er dan geen einde aan komt. Wat is de oorzaak van deze triestheid? Ik weet het niet echt. Maar samenvattend zou ik mijn droefheid kunnen omschrijven als ‘verdriet om de vergankelijkheid van alles’.
Ten eerste is daar de rouw om mijn vader. Hoe prettig en warm ook mijn gevoel was toen hij mij een paar keer belde voor zijn dood en toen hij me een brief schreef voor mijn verjaardag, deze warmte zal ik niet meer voelen, want mijn vader is er niet meer om mij dat zo lang gemiste geborgen gevoel te geven. En hoezeer ik mezelf ook herken in mijn vader, het is allemaal achteraf praten. Wij hebben onze levens geleefd zonder met elkaar te maken te hebben. Hij heeft zijn liefde en warmte op andere mensen in zijn leven gericht dan op mij en mijn broer en ook ik heb geen liefde met hem kunnen delen. Tot de laatste maar veel te korte fase van zijn lange leven, waarin wij ontdekten toch wel wat gemeen te hebben. We zijn vader en dochter en ik draag de helft van zijn genen in mij. Ik heb zijn liefde gevoeld en naar ik hoop hij ook de mijne.
Maar nu is dat voorbij en nu is er voor mij alleen de herinnering aan de liefdevolle vader die hij zeker had kunnen zijn voor mij en mijn broer, maar die hij door omstandigheden niet geweest is. Wij hebben die liefde moeten missen. Het zij zo, maar het doet zo een pijn, omdat het voelt alsof ik in het laatste stukje van mijn vaders leven een glimpje heb mogen opvangen van zijn mooie ziel. Ik had zo graag meer met hem te maken gehad in mijn leven. Ik mis mijn vader al mijn hele leven, maar pas aan het eind van zijn leven kreeg ik werkelijk inzage in het karakter van de persoon die mijn broer en ik hebben moeten missen. En die herkenning te voelen en dan direct te moeten missen doet pijn.