Zoals jullie weten ben ik (nu alweer bijna 40 jaar) moslim. Dat wil niet zeggen dat ik niet ook weleens mijn twijfels heb.
Ik was al gelovig als kind. Het kan heel goed zijn dat ik langs die weg troost zocht. Ik voelde me in het gezin alleen en ongeliefd. Als ik in mijn bedje lag en in gedachten mijn hart uitstortte bij God gaf mij dat rust. Ik zag ook al jong dat er bepaalde verbanden moesten zijn in de wereld om mij heen en ook in mijn eigen binnenwereld die ik niet kon verklaren. Mijn ouders lachten me vaak uit om die gedachten en zagen dat als een bewijs dat ik wereldvreemd was en naïef. Mijn broer had er geen oordeel over. Gedurende zijn hele 47 jarige leven heb ik zijn onvoorwaardelijke liefde voor mij gevoeld, die ik helaas niet kreeg van mijn ouders. Mijn broer (ver)oordeelde niet snel.
Toen ik wat ouder was begon ik de verbanden en wetmatigheden die ik constateerde op te schrijven in een schrift. Ik las boeken over allerlei godsdiensten en filosofieën. Ik constateerde overeenkomsten in wat beweerd werd door verschillende levensvisies/godsdiensten en besloot voor waar aan te nemen wat deze gemeen hadden door alle cultuurverschillen heen. Maar in geen enkele levensvisie herkende ik mezelf volledig. Maar dat er bepaalde universele wetmatigheden bestonden, dat stond voor mij wel vast.
Op 27-jarige leeftijd las ik de Engelse koranvertaling van Marmaduke Pickthall. Er waren passages in de koran waar ik moeilijk in kon geloven, zoals de beschrijving van hemel en hel, maar ik denk dat ik de koran las met de ogen die op dat moment nodig waren om de boodschap te verstaan zoals die bedoeld is. Bepaalde passages in de Koran moet je namelijk letterlijk nemen en andere overdrachtelijk. Ik vond in de koran herkenning van wat ik al jaren aan het zoeken was in heldere bewoordingen en het raakte mijn hart. Ik wilde me onmiddellijk bekeren en heb dat toen ook gedaan.
Enthousiast vertelde ik over mijn geloof. Ik hoopte dat mijn ouders even enthousiast zouden zijn als ik. Helaas stuitte ik alleen maar op een muur van onbegrip. Bij nader inzien kan ik dat begrijpen. Mijn omgeving had uiteraard de koran niet gelezen en zag de islam zoals de moslims in hun omgeving de islam uitdroegen: als een stelsel van starre en in de regel vrouwonvriendelijke en wat achterlijk aandoende regels. Hoe kon ik, als net afgestudeerd psycholoog, kiezen voor zo een vrijheid beperkende godsdienst?
N.B. En dat was in een tijd dat er nog geen vliegtuig door twee torens was heen gevlogen en de islam nog niet eens in een zo kwaad daglicht stond bij veel mensen als nu.
En nu? Ik ben nog steeds moslim en houd me aan de rituelen die worden voorgeschreven in de koran. Die rituelen zie ik slechts als een hulpmiddel voor mezelf om ‘bij de les’ te blijven en Allah/God niet te vergeten. Maar meer is het niet. De rituelen zijn niet datgene waarom het gaat. Elke godsdienst heeft zijn eigen rituelen. Die worden gevaarlijk als deze uitmonden in starre regels, die uitgevoerd worden omwille van de regels. En met name als deze onderhevig raken aan sociale controle: Hoe vaak gaat iemand naar de kerk? Vast iemand wel in de maand ramadan? Draagt iemand een baard of een hoofddoek (n.b. dit is niet eens voorgeschreven in de koran)?
Het gaat voor mij om gedrag. Islam is niets anders dan je wil in overeenstemming brengen met die van Allah/God. In die zin was Abraham een moslim en Jezus en alle andere profeten. In de koran wordt niet gesproken over moslims maar over gelovigen. Geloof stijgt uit boven godsdienst. Er zijn talloze profeten geweest door de geschiedenis heen met dezelfde boodschap. ‘Gedenk je Schepper en wees goed voor elkaar en de wereld om je heen’ (simpel gesteld). Er zijn boeken nagelaten. De torah, de bijbel, de psalmen en de koran. De koran kan je zien als een bevestiging en sluitstuk van de voorgaande boeken. De koran kan je zien als leidraad voor het leven.
Honderden jaren later zijn de hadith geschreven die door de meeste moslims worden gezien als overleveringen uit het leven van de profeet Mohammed en die gehanteerd worden door deze mensen als regelgeving en aanvulling op de koran. Het zijn met name deze moslims die nu in de wereld veel van zich laten horen en zien en dat helaas in negatieve zin.
Ik heb 30 jaar de islam als godsdienst intensief bestudeerd en werd tijdenlang in verwarring gebracht door de discrepantie die ik zag tussen wat in de koran staat en de wat in de hadith is opgetekend en wat in de shariah (wetboek van de islam) wordt gesteld als regelgeving. De hadith en de shariah zijn veel hardvochtiger en vrouwonvriendelijker dan wat in de koran wordt voorgeschreven. De hadith bevatten elementen die dateren uit de tijd vóórdat de islam is ontstaan, zoals het stenigen als bestraffing voor overspel en vrouwenbesnijdenis. Beide afschuwelijke zaken komen nergens in de koran voor!
Pas sinds relatief korte tijd durf ik openlijk te beweren dat ik niet geloof in de hadith en dat ik alleen geloof in de koran. Dat is mijn leidraad voor het leven. Gelukkig ben ik niet de enige die zo denkt. Er zijn diverse groepen op facebook van mensen met dezelfde overtuiging.
De moslims die nu veel in het nieuws komen zijn de salafisten. Dat zijn de moslims die hun geloofsbeleving vooral baseren op de hadith. Zij worden ten onrechte door niet moslims gezien als ‘orthodox’, terwijl zij dat juist niet zijn. Het salafisme is een vernieuwing van de oorspronkelijke islam, die slechts twee eeuwen oud is en juist niet overeenkomt met de islam zoals die oorspronkelijk in het leven is geroepen door de profeet Mohammed, die de koran heeft nagelaten als leidraad. Alles wat daarna opgetekend is, en daaronder vallen ook de hadith, is niet betrouwbaar voor zover het niet overeenkomt met wat in de koran staat.
Wat ik nu merk is dat ik nauwelijks nog aan mensen wil vertellen dat ik moslim ben. Omdat men mij dan onmiddellijk associeert met het salafisme dat nu ten onrechte de moslim-identiteit vertegenwoordigt, vrijwel overal ter wereld. Op veel strategische plekken ter wereld worden namelijk moskeeën gefinancieerd door rijke golfstaten en er worden imams aangesteld die de salafistische doctrine prediken. Dat beïnvloedt niet alleen de moslimgemeenschap, die nog steeds onwetend is over het eigen geloof en zich wat betreft de regels van goed en kwaad afhankelijk opstelt tegenover de imams die zij zien als de enige deskundigen met recht van spreken. Maar ook niet moslims zien het grimmige en onverdraagzame karakter van de moslimgemeenschap, die zich steeds meer afzondert van de rest door kleding en gedrag. Want ook wie ooit in de volksmond gezien werd als gematigd moslim gaat zich onder invloed van deze trend steeds extremer gedragen .
Dat betreur ik. De islam, die ontstaan is als een licht en leidraad voor alle mensen ter wereld (die daar oren naar hebben), is verworden tot een set van regide regels zonder begrijpelijke betekenis. Regels die bovendien gebaseerd zijn op overleveringen die niet in de koran bevestigd worden.