Er zijn veel stromingen in de islam en eveneens in het soefisme. Onderling begrijpt men elkaar niet altijd en er is zelfs onderlinge strijd en uitsluiting. Zo zeggen sommige mensen die zichzelf als moslim zien dat het soefisme niet de naam islamitisch verdient. En waarom niet? Omdat volgens hen in het soefisme te veel wordt afgeweken van de islam. Het zijn allemaal meningsverschillen die te maken kunnen hebben met het niet duidelijk definiëren van begrippen of gewoon een weigering om zich te verdiepen in de ogenschijnlijk andere wijze van geloof beleven en belijden.
Ik wil me niet mengen in deze discussie die je overal kan vinden, binnen de diverse geloven en tussen de verschillende geloven onderling. Zoals sheikh Nazim (moge zijn ziel in vrede bij Allah zijn) al zei: ´discussion kills iman (geloof)´.
Ik wil wel iets zeggen over mijn eigen geloofsbeleving en het lange pad dat ik daarin volg vanaf mijn kindertijd. Ik heb er al eerder over geschreven in dit weblog en ik ga niet alles herhalen. Laat ik beginnen met hoe ik mijn geloof nu beleef vanaf, laat ik zeggen de afgelopen 6 of 7 jaren. Na mijn bekering tot de islam in 1978 en jarenlang mijn geloof alleen beleefd te hebben, kwam ik in 1996 in aanraking met de Naqhsbandi soefiweg en deed ik bayat (een eed van trouw aan deze weg). Ik trok een aantal jaren op met andere leerlingen op het pad, deed met een grote groep van hen de hadj, gedurende een weken durende reis door Syrië, Jordanië en Medina en Mecca en terug. Ik leerde daar deze internationale groep leerlingen goed kennen en distantiëerde me vervolgens gedurende 7 jaar van hen. Daarna nam ik weer deel aan deze gemeenschap, zowel in Nederland als in Spanje. De naqhsbandi weg gaat er o.a. vanuit dat zegen ligt in het samenkomen met anderen en het gemeenschappelijk gedenken van Allah. Ik voelde me uiteindelijk toch niet thuis in de groep en Ahmad, die inmiddels ook bayat had gedaan voelde hetzelfde. Ik heb mijn geloof altijd heel individueel beleefd en koos juist voor de islam, omdat het in de islam gaat om de verbintenis tussen een persoon en de Schepper. Zonder tussenpersonen. Dat wil echter niet zeggen dat je geen leraar kan hebben. Ik heb veel geleerd van mijn leraar, sheikh Nazim. Ik luisterde graag naar zijn sohbets (geïnspireerde toespraken) en ik keek graag naar sheikh Nazim. Hoe hij zich gedroeg, wat hij zei. Ik lette op alles. Toen ik hem zag en naar hem luisterde, was het of alles wat ik had willen weten en leren op zijn plek viel.
Sheikh Nazim leeft niet meer, maar ik zal niet vergeten wat ik van hem geleerd heb. Zijn wijsheid heeft hij overgedragen op zijn zoon Mehmet. Nog steeds is de Naqhsbandi dargah in Lefke in Cyprus, waar het graf van sheikh Nazim te vinden is op zijn eigen grond. Maar het hele gedoe dat ik zie gebeuren met de leerlingen die nu nog bezig zijn met samenkomsten trekt mij in het geheel niet. Er zijn dansworkshops, waar mensen kunnen leren draaien als de derwish Rumi, er zijn concerten met soefimuziek. Alles tegen betaling van intree. Er zijn websites, er zijn soefi-attributen te koop, zoals tulbanden, traditionele soefikleding, tasbihs. Een grote folkloristische markt. Het zegt me allemaal niets meer en het heeft niets meer te maken met de tijd dat wij in de 90er jaren tijdens de ramadan sheikh Nazim opzochten. We sliepen op de grond in rijen naast elkaar. Het deerde ons allemaal niet. We wilden de woorden van sheikh Nazim horen en tot ons laten doordringen en achter hem bidden.
Ik kan me voorstellen dat sommige moslims de soefi´s betichten van idolatrie. Dat zag ikzelf ook op veel momenten. Mensen die zich verdrongen om de hand of zelfs de voeten van sheikh Nazim te kussen en de restanten van een kopje koffie van de sheikh aan elkaar doorgaven, alsof daarin alle zegen en wijsheid zou zitten. Mensen die zich kleedden als de sheikh en misschien dachten dat ze hiermee op hem gingen lijken. Maar ik zie dat meer als de naïviteit van de volgers. Sheikh Nazim heeft hier nooit om gevraagd. Hij zei altijd dat islam naseeha (advies) is. Je kunt luisteren en gehoorzamen of niet. Hij beschouwde zichzelf als een nederige dienaar van Allah en nam nooit het woord soefi in de mond. Hij was een echte moslim, iemand die zijn wil ondergeschikt had gemaakt aan die van zijn Schepper en daardoor een voorbeeld voor ons.
Maar zo zijn er meer. Zoals de imam in de video die ik in mijn vorige stukje deelde. In zijn manier van praten en met al zijn wijsheid doet hij me denken aan sheikh Nazim. Ik zie nur (licht) op zijn gezicht en veel kalmte. Hij noemt zichzelf vast geen soefi. Misschien is hij wel een salafi. Maar dat zijn allemaal maar etiketten. Het gaat om de intentie van een persoon en het gedrag. Hij benadrukt dat de mens hier is met een taak. Dat het belangrijk is om je nuttig te maken. Dat kan op wat voor manier dan ook. En dit (maar dat zijn mijn woorden) overstijgt alle godsdiensten en alle etiketten die de mens daaraan geeft. Iedereen kan goed zijn. Sommige mensen behagen God zonder erbij stil te staan. Misschien beschouwen ze zich zelfs als ongelovig. Het gaat allemaal om intentie en gedrag.
´Een goede moslim (lees mens) is iemand die niemand en niets pijn doet, niet met zijn tong en niet met zijn handelen,´ zei sheikh Nazim vaak. Of ook weleens (en daarbij keek hij mij glimlachend aan): ´Als je iets van plan bent om te doen of te zeggen, vraag je dan af of Allah er blij mee zal zijn. Als het antwoord ´ja´ is, doe het dan en zo niet dan doe het niet´.
Simpel toch. Zo zie ik dus nu mijn geloof. Ik heb me 30 jaar verdiept in de islam. Er zijn zoveel boeken te vinden over islam en soefisme. Maar ik kijk ze niet meer in. Het zit allemaal in mijn hart.