Soefisme en islam

Er zijn veel stromingen in de islam en eveneens in het soefisme. Onderling begrijpt men elkaar niet altijd en er is zelfs onderlinge strijd en uitsluiting. Zo zeggen sommige mensen die zichzelf als moslim zien dat het soefisme niet de naam islamitisch verdient. En waarom niet? Omdat volgens hen in het soefisme te veel wordt afgeweken van de islam. Het zijn allemaal meningsverschillen die te maken kunnen hebben met het niet duidelijk definiëren van begrippen of gewoon een weigering om zich te verdiepen in de ogenschijnlijk andere wijze van geloof beleven en belijden.

Ik wil me niet mengen in deze discussie die je overal kan vinden, binnen de diverse geloven en tussen de verschillende geloven onderling. Zoals sheikh Nazim (moge zijn ziel in vrede bij Allah zijn) al zei: ´discussion kills iman (geloof)´.

Ik wil wel iets zeggen over mijn eigen geloofsbeleving en het lange pad dat ik daarin volg vanaf mijn kindertijd. Ik heb er al eerder over geschreven in dit weblog en ik ga niet alles herhalen. Laat ik beginnen met hoe ik mijn geloof nu beleef vanaf, laat ik zeggen de afgelopen 6 of 7 jaren. Na mijn bekering tot de islam in 1978 en jarenlang mijn geloof alleen beleefd te hebben, kwam ik in 1996 in aanraking met de Naqhsbandi soefiweg en deed ik bayat (een eed van trouw aan deze weg). Ik trok een aantal jaren op met andere leerlingen op het pad, deed met een grote groep van hen de hadj, gedurende een weken durende reis door Syrië, Jordanië en Medina en Mecca en terug. Ik leerde daar deze internationale groep leerlingen goed kennen en distantiëerde me vervolgens gedurende 7 jaar van hen. Daarna nam ik weer deel aan deze gemeenschap, zowel in Nederland als in Spanje. De naqhsbandi weg gaat er o.a. vanuit dat zegen ligt in het samenkomen met anderen en het gemeenschappelijk gedenken van Allah. Ik voelde me uiteindelijk toch niet thuis in de groep en Ahmad, die inmiddels ook bayat had gedaan voelde hetzelfde. Ik heb mijn geloof altijd heel individueel beleefd en koos juist voor de islam, omdat het in de islam gaat om de verbintenis tussen een persoon en de Schepper. Zonder tussenpersonen. Dat wil echter niet zeggen dat je geen leraar kan hebben. Ik heb veel geleerd van mijn leraar, sheikh Nazim. Ik luisterde graag naar zijn sohbets (geïnspireerde toespraken) en ik keek graag naar sheikh Nazim. Hoe hij zich gedroeg, wat hij zei. Ik lette op alles. Toen ik hem zag en naar hem luisterde, was het of alles wat ik had willen weten en leren op zijn plek viel.

Sheikh Nazim leeft niet meer, maar ik zal niet vergeten wat ik van hem geleerd heb. Zijn wijsheid heeft hij overgedragen op zijn zoon Mehmet. Nog steeds is de Naqhsbandi dargah in Lefke in Cyprus, waar het graf van sheikh Nazim te vinden is op zijn eigen grond. Maar het hele gedoe dat ik zie gebeuren met de leerlingen die nu nog bezig zijn met samenkomsten trekt mij in het geheel niet. Er zijn dansworkshops, waar mensen kunnen leren draaien als de derwish Rumi, er zijn concerten met soefimuziek. Alles tegen betaling van intree. Er zijn websites, er zijn soefi-attributen te koop, zoals tulbanden, traditionele soefikleding, tasbihs. Een grote folkloristische markt. Het zegt me allemaal niets meer en het heeft niets meer te maken met de tijd dat wij in de 90er jaren tijdens de ramadan sheikh Nazim opzochten. We sliepen op de grond in rijen naast elkaar. Het deerde ons allemaal niet. We wilden de woorden van sheikh Nazim horen en tot ons laten doordringen en achter hem bidden.

Ik kan me voorstellen dat sommige moslims de soefi´s betichten van idolatrie. Dat zag ikzelf ook op veel momenten. Mensen die zich verdrongen om de hand of zelfs de voeten van sheikh Nazim te kussen en de restanten van een kopje koffie van de sheikh aan elkaar doorgaven, alsof daarin alle zegen en wijsheid zou zitten. Mensen die zich kleedden als de sheikh en misschien dachten dat ze hiermee op hem gingen lijken. Maar ik zie dat meer als de naïviteit van de volgers. Sheikh Nazim heeft hier nooit om gevraagd. Hij zei altijd dat islam naseeha (advies) is. Je kunt luisteren en gehoorzamen of niet. Hij beschouwde zichzelf als een nederige dienaar van Allah en nam nooit het woord soefi in de mond. Hij was een echte moslim, iemand die zijn wil ondergeschikt had gemaakt aan die van zijn Schepper en daardoor een voorbeeld voor ons.

Maar zo zijn er meer. Zoals de imam in de video die ik in mijn vorige stukje deelde. In zijn manier van praten en met al zijn wijsheid doet hij me denken aan sheikh Nazim. Ik zie nur (licht) op zijn gezicht en veel kalmte. Hij noemt zichzelf vast geen soefi. Misschien is hij wel een salafi. Maar dat zijn allemaal maar etiketten. Het gaat om de intentie van een persoon en het gedrag. Hij benadrukt dat de mens hier is met een taak. Dat het belangrijk is om je nuttig te maken. Dat kan op wat voor manier dan ook. En dit (maar dat zijn mijn woorden) overstijgt alle godsdiensten en alle etiketten die de mens daaraan geeft. Iedereen kan goed zijn. Sommige mensen behagen God zonder erbij stil te staan. Misschien beschouwen ze zich zelfs als ongelovig. Het gaat allemaal om intentie en gedrag.

´Een goede moslim (lees mens) is iemand die niemand en niets pijn doet, niet met zijn tong en niet met zijn handelen,´ zei sheikh Nazim vaak. Of ook weleens (en daarbij keek hij mij glimlachend aan): ´Als je iets van plan bent om te doen of te zeggen, vraag je dan af of Allah er blij mee zal zijn. Als het antwoord ´ja´ is, doe het dan en zo niet dan doe het niet´.

Simpel toch. Zo zie ik dus nu mijn geloof. Ik heb me 30 jaar verdiept in de islam. Er zijn zoveel boeken te vinden over islam en soefisme. Maar ik kijk ze niet meer in. Het zit allemaal in mijn hart.

Mijn innerlijke reis als moslim

Terwijl ik de oude getypte sohbets (lezingen) van sheikh Nazim digitaliseerde en in mijn weblog plaatste (zie de pagina´s van mijn weblog in de zwarte balk onder het kopje Mercy Oceans), realiseerde ik me het volgende. Ik heb een hele reis afgelegd in mijn geloofsbeleving, vanaf het moment dat ik me bekeerde tot moslim.

Er is veel verwarring rond de islam als godsdienst. Nu meer dan ooit en veel mensen die weinig weten van de islam, vatten de islam nu samen onder de noemer van het salafisme met alle gevolgen van dien.

Mijn weblog wordt weinig gelezen. Gemiddeld kijken er maar ongeveer 15 mensen per dag in mijn weblog. Ik zie wel dat de meeste lezers in mijn weblog terecht komen via links naar mijn stukjes over de islam en het soefisme.

Ik heb over mijn geloofsbeleving als moslim nu acht jaar met regelmaat wat geschreven. Als ik het teruglees, merk ik dat ik in de loop der jaren daarin veranderd ben.

Kort samengevat zou je mijn ´reis´ als volgt kunnen samenvatten:

Na het lezen van de Koran in de een Engelse vertaling van Marmaduke Pickthall in 1978 was ik zo geraakt door wat ik las, dat ik besloot mij snel te bekeren tot de islam, wat je eenvoudig kunt doen door de shahada (geloofsbelijdenis) uit te spreken.

Daarna volgden vele jaren van verdieping in mijn geloof, ondanks de omstandigheid dat mijn ouders mijn beslissing om moslim te worden afkeurden en ondanks een zeer zwaar huwelijk. Juist mijn geloof heeft mij door die moeilijke jaren heen geholpen.

Daarna vluchtte ik met mijn vier kinderen naar Den Haag en brak voor mij een nieuwe tijd aan, waarin ik voor mijn gevoel bevrijd was van een zwaar juk.

Ik bleef moslim, maar ging twijfelen aan mijn geloof, vanwege het gedrag dat ik zag van moslims in mijn omgeving. Juist op dat moment kwam ik in aanraking met een soefiestroming, de Naqhsbandi weg. Dat was voor mij een openbaring en deed mij beseffen dat ik me in deze weg goed kon herkennen. Ik deed bayat , d.w.z. zwoer mijn trouw aan mijn leermeester, Sheikh Nazim. Er volgden jaren van bijeenkomsten met andere murids (leerlingen) van deze murshid (leermeester). Met een groep van enkele honderden murids uit heel Europa reisde ik twee maanden lang naar Damascus en via Jordanië naar Medina en Mecca. Wij deden de hajj in 1999.

Ik heb veel gehad aan de tijd met mijn mede-murids en met name van de sohbets van sheikh Nazim, die ik zo vaak als ik kon bezocht in Londen, Duitsland en Cyprus. Gedurende een tiental jaren las ik alleen maar boeken over islam en soefisme. Ik heb een tijdlang het hele programma aan aanbidding gedaan dat wordt uitgevoerd door de meest devote leerlingen van de Naqhsbandi weg. Ik merkte telkens dat als ik getrouwd was, dat het dan niet lukte om het hele programma met extra gebeden uit te voeren. En ik ben na mijn eerste huwelijk nog twee keer getrouwd en ook nu ben ik getrouwd.

De rituelen van de moslim, zo heb ik gemerkt, zijn slechts hulpmiddelen voor onszelf om dichter bij God/Allah te komen. Allah heeft onze gebeden niet nodig, maar draagt ons op te bidden, omdat het voor ons goed is om ons de Schepper te herinneren. Maar in wezen kunnen we de hele dag en ons hele leven zien als aanbidding. Bij alles wat wij doen of juist niet doen kunnen wij ons afvragen of wat wij willen doen in overeenstemming is met wat God wil van ons. En daarvoor hebben wij een geweten en vermogen tot reflectie. Dat hebben dieren niet. Die doen vanzelf wat ze moeten doen naar hun instinct.

Om te weten wat God van ons wil hebben we de beschikking over vier boeken, de Tora, de Psalmen, het Evangelie en de Koran. En met name in de Koran, het laatste en nooit veranderde boek, staat beschreven wat wel en niet goed is om te doen. Als advies, want godsdienst kent geen dwang (ook dat staat in de Koran).

Islam betekent niets anders dan overgave aan de wil van God/Allah , wat je ziel blij maakt en wat vrede geeft in je hart. Terwijl het najagen van de wensen van je nafs (ego), dat wordt geïnspireerd door de Shaitan (duivel) leidt tot depressie en onvrede.

In die zin zijn alle godsdiensten gelijk en hebben alle 124.000 profeten van alle tijden hetzelfde gezegd en kwamen ze met dezelfde waarschuwing. Dus alle godsdiensten beogen hetzelfde. Alleen de rituelen verschillen.

Dat is de reden dat ik nu anders sta in mijn geloof. Ik doe het minimale dat vereist is aan aanbidding, d.w.z. ik bid elke dag vijf keer het verplichte gedeelte van de voorgeschreven gebeden. Maar ik probeer de hele dag te leven alsof Allah/God over mijn schouder meekijkt. En ik dank Allah voor alles wat op mijn pad komt, omdat Allah de beste planner is. Dat geeft mij veel rust.

Uit de Koran:

´( uit Surah Al Baqarah) Say (unto themO Muhammad): Nay, but (we follow) the religion of Abraham, the upright, and he was not of the idolaters. 136. Say (O Muslims) : We believe in Allah and that which is revealed unto us and that which was revealed unto Abraham, and Ishmael, and Isaac, and Jacob, and the tribes, and that which Moses and Jesus received, and that which the Prophets received from their LordWe make no distinction between any of them, and unto Him we have surrendered. 137. ´